Nog niet zo lang geleden toonde de Akademie van Wetenschappen zich bezorgd over het feit dat in Nederland de evolutietheorie niet op het schriftelijk eindexamen aan bod komt. In sommige staten van de VS mag, als alternatief voor de evolutietheorie, het door het boek Genesis geïnspireerde ‘creationisme’ bij biologie onderwezen worden. In het Nabije Oosten is op het moment van schrijven een oorlog aan de gang dat voortkomt uit een conflict, waarbij beide partijen zich op hun ‘Heilige Boeken’ beroepen voor hun eigen gelijk. Het lijkt alsof er weinig veranderd is. De Verlichting verwierp immers elke autoriteit, en bij uitstek die van de bijbel. De Bijbel – beschouwd als letterlijk het Woord van God – gold als richtinggevend, niet alleen voor ons leven, maar ook voor ons denken. Zowel Spinoza als de leden van het groepje “lekendenkers” dat zich rond de filosoof geschaard had, mensen als Lodewijk Meijer, Adriaan Koerbagh en Jarich Jelles, hebben allemaal de bijbel kritisch onderzocht. Vanuit de filosofie en de filologie verwierpen zij de vanzelfsprekendheden, geheiligd door een eeuwenoude traditie, en veroverden zo een nieuwe vrijheid van denken over de wereld en de politiek.
In deze cursus willen wij, aan de hand van teksten die soms pas recent in het moderne Nederlands beschikbaar zijn gemaakt, het vroegmoderne debat over de Bijbel met elkaar bespreken. Hoe hebben bovengenoemde auteurs de aanzet gegeven tot de Verlichting en de moderne Bijbelkritiek? Kunnen we in onze tijd nog iets leren van hoe Spinoza en zijn vrienden met heilige boeken omgingen? En zijn er verder in ons leven nieuwe seculiere ‘heilige boeken’ gekomen die de plaats van de Bijbel innemen? Dat zijn de centrale vragen die we in deze cursus met elkaar willen onderzoeken.
Data
Eerste bijeenkomst. 20 januari: Maimonides en Spinoza: twee rationalistische filosofen in debat over hoe je de Bijbel dient te lezen.
Door Yoram Stein.
Tweede bijeenkomst. 3 februari: Jarig Jelles en de redelijke religie: Spinoza en de collegianten.
Door Jo van Cauter.
Derde bijeenkomst. 17 februari: Lodewijk Meijer: radicaal cartesianisme toegepast op de Bijbel.
Door Henri Krop.
Vierde bijeenkomst. 2 maart. Adriaan Koerbagh, een spinozistische martelaar.
Door Bart Leeuwenburgh
Vijfde en laatste bijeenkomst. 16 maart Abraham Johannes Cuffeler: radicale Bijbelkritiek.
Door Henri Krop.
Informatie
De lezingen vinden zoals gebruikelijk plaats in het Spinoza lyceum, Peter van Anrooystraat 8 te Amsterdam. Aanvang: 14.00 uur, einde ongeveer 17.00 uur.
Kosten voor het totaal van de lezingen € 75,00.
Wanneer u wilt deelnemen aan deze cursus (geheel of één of meerdere data) kunt u zich aanmelden bij de ledensecretaris Bart Jansen: ledensecretaris@spinozahuis.nl
Geef daarin duidelijk aan of u de gehele cursus wilt volgen, of welke bijeenkomst(en) u bij wilt wonen. U kunt uw betaling ad €15 per bijeenkomst overmaken op banknummer:
NL11 INGB 0000 5303 15 t.n.v. Vereniging Het Spinozahuis, onder vermelding van Wintercursus 2024.