Welkom bij de virtuele wandeling , klik op een icoontje op de kaart of scroll naar beneden op de pagina om uitleg te krijgen.

Inzoomen op de kaart kan middels de + en – tekens of de scrollknop op de muis.

Gebruik de pijl onder de afbeelding om terug te gaan naar de kaart, klik op afbeelding om te vergroten

Benedictus de Spinoza is geboren in Amsterdam op 24 november 1632 en woonde de laatste 7 jaar van zijn leven in Den Haag waarvan de laatste zes jaar op de zolderverdieping van dit huis. Hij overleed hier op 21 februari 1677, 44 jaar oud.

Dit huis is in 1646 gebouwd door Jan van Goyen, beroemde landschapsschilder uit de 17^e eeuw, die meerdere panden in deze buurt bezat. Enige jaren later later kwam Joannis Havicksz, Steen, beter bekend als Jan Steen (1626-1676), hier wonen met zijn vrouw Margaretha of Grietje, dochter van Jan van Goyen.

In 1669 kocht Hendrick van der Spyck het huis en in 1671 werd hij de huisbaas van Spinoza.

In dit huis heeft Spinoza in 1675 zijn Ethica voltooid, maar niet uitgegeven. Ook is hij hier begonnen met het schrijven van de TP, Tractatus Politicus, in 1672.

Van der Spyck heeft gezorgd dat de geschriften en brieven waaronder de Ethica na Spinoza’s dood naar Jan Rieuwertz in Amsterdam gestuurd werden om gedrukt te worden zoals Spinoza hem verzocht had.

Alhoewel niet authentiek Hollands 17^e eeuws ademt de inrichting van deze ruimte wel die sfeer. De boekenkasten zijn gevuld met zo’n 1200 biografische werken over Spinoza en een indrukwekkende rij met vertalingen van zijn boeken. In wel 20 talen waaronder ook Russisch, Koreaans, Chinees, Japans staan daar de nagelaten werken van Spinoza.

De bedoeling van deze ruimte is dat wetenschappers, studenten, bezoekers boeken kunnen inzien. Uitlenen is niet mogelijk. Ook wordt deze ruimte gebruikt voor bestuursvergaderingen en andere Spinoza-bijeenkomsten. Iedere maandagmiddag van 2 tot 4 uur is deze ruimte opengesteld voor bezoekers die een boek willen inkijken, willen praten over Spinoza met de gastheer/vrouw of alleen maar de sfeer willen inademen van dit monument uit de 17^e eeuw waar onze grote filosoof Spinoza de laatste jaren van zijn leven heeft gewoond. Hier heeft hij Leibnitz ontvangen, zijn Magnum Opus voltooid en vanuit dit huis is hij in een plechtige rouwstoet naar de Nieuwe Kerk gebracht om daar begraven te worden in 1677. 

Maar nog steeds blijft Spinoza ons inspireren om zelf na te denken, het goede te doen en gelukkig te zijn, bene agere et laetari.
Alles wat voortreffelijk is, is even moeilijk als zeldzaam. 

De bedoeling was dat het beeld in 1877, 200 jaar na het overlijden van Spinoza, onthuld zou worden, maar het werd 1880.

Dit beeld is gekozen uit 17 inzendingen.

Maker is Frédéric Hexamer (1847-1924), een Fransman, en is in brons gegoten in Parijs bij de firma Thiebaut.

Opdracht was: ‘Spinoza voorstellende in het gewaad van zijn tijd’.

Johannes van Vloten, letterkundige en filosoof, heeft het werk van Spinoza weer onder de aandacht gebracht in de 19^e eeuw en gaf de aanzet voor dit standbeeld. In 1950 werd het beeld enkele meters verplaatst, wat dichter bij Domus Spinozana.

Dankzij Colerus, (Johann Köhler), die als predikant van de Lutherse gemeente in Den Haag kwam te wonen in 1679 in het huis op de Stille Veerkade 32, bij weduwe van Velen, -waar Spinoza vóórdat hij naar de Paviljoensgracht verhuisde in 1670 ook korte tijd woonde-, weten we veel over deze periode van Spinoza. Hij schreef Een Korte maar waarachtige Levensbeschrijving van Benedictus de Spinoza, waarbij hij is uitgegaan van authentieke stukken en mondelinge getuigenis. Het boek verscheen in 1705 en werd al snel in het Frans, Duits en Engels vertaald. Over de reden waarom Spinoza verhuisde wordt gezegd dat hij bij de weduwe zijn eigen potje niet mocht koken. Misschien vond Spinoza haar maaltijden niet zo lekker. 

Het Rabbijn Maarsenplein in Den Haag is een oud schoolplein, dat aan de Bezemstraat en Sint Jacobstraat tegenover de achtertuin van de Nieuwe Kerk ligt. Het plein valt op vanwege de grote platanen die er staan. Dit plein maakt ook deel uit van Chinatown.

Den Haag had tot voor de 2^e wereldoorlog een joodse gemeenschap van ongeveer 17.000 mensen. Daarvan werden er 14.000 gedeporteerd en zeker 12.000 vermoord. 

Het monument is ontworpen door de Haagse kunstenares Anat Ratzabi en onthuld in 2018. Het toont een deur op een kier, met daarnaast twee bronzen koffers, die symbool staan voor de deportatie van zoveel joden. Dick Stins is de ontwerper van het bronzen Amalek kunstwerk, gemaakt in 1967 en dat voorheen stond op de Gedempte Gracht. Ter herinnering aan de deportatie van 2000 Haagse, Joodse kinderen is een monument geplaatst -of is het een klimrek- gegraveerd met de voornamen van 400 kinderen.

Spinoza’s huurgraf met nummer 162 lag links van de huidige kansel en niet ver van de laatste rustplaats van Johan de Witt. Hier werd hij met 6 karossen en veel ‘aanzienlijke luiden’ uitgeleide gedaan in 1677 zoals Colerus ons vertelde.

Na 12 jaar werd het graf geruimd en zijn stoffelijk overschot herbegraven achter de kerk.

Naar aanleiding van de 250^e sterfdag van Spinoza werd in 1927 op die plek een sobere grafsteen onthuld met het opschrift:

TERRA HIC BENEDICTI DE SPINOZA IN ECCLESIA NOVI OLIM SEPULTI OSSA TEGIT

(Deze aarde dekt het gebeente van Benedictus de Spinoza, oudtijds in de nieuwe Kerk begraven)

Op 3 september 1956 vond de onthulling plaats van een tweede gedenksteen op initiatief van H K F Douglas uit Rijswijk, een 75-jarige Nederlander van Schotse komaf: een opstaande natuurstenen plaat met een portret in reliëf van Spinoza gemaakt door J G Wertheim (1898-1977) en daaronder CAUTE geplaatst tegen een bakstenen muur. Zijn bedoeling was deze gedenksteen te onthullen op 27 juli, precies 300 jaar na het uitvaardigen van de ban. Maar logistieke problemen van een stuk zwart basalt uit de bergen van Galilea dat in de steen geplaatst zou worden met daarop aangebracht in het Hebreeuws AMCHA, Uw Volk en onduidelijkheid over wie namens Israel aanwezig zou zijn bij de onthulling zorgden voor vertraging.

Vanuit de tuin van de Raad van State heb je goed zicht op het kunstwerk van Joseph Kosuth (Ohio *1945) dat in 2011 is aangebracht op de gebouwen die de Franse tuin omringen. Via een lang lint van neonletters smeedt dit kunstwerk de gebouwen aan elkaar. Samen vormen zij de 7 axioma’s uit het eerste hoofdstuk van de Ethica. Joseph Kosuth heeft een relatie gelegd met de taak waar de organisatie voor staat. Zoals de letter van de wet bepaalt waarnaar iedereen zich dient te gedragen hebben de axioma’s van Spinoza ook een onbetwistbaar karakter. Ze staan als het ware symbool voor de staatsrechtelijke continuïteit die de Raad waarborgt.

‘Deez smalle poort leidt onvermoed Naar ruimte tot ons geestelijk goed’

Deze tekst boven de toegang tot de steeg slaat niet op de wijsheid van Spinoza maar naar ‘Het Lokaal van de Vergadering van Gelovigen’ het lokaal van de Darbisten, ook wel Gelovigen of Broeders genoemd, begin 19^e eeuw gesticht door John Nelson Darby die zich had los gemaakt van de Anglicaanse kerk. De kerk staat achter de panden van Jan van Goyen en Paulus Potter, nu van de familie Voorhoeve, en is gebouwd in 1870 door K. Stoffels

Het Buitenmuseum zorgt voor de rose informatieborden aan de gevels.

Dit beeld is gemaakt door de Duitse beeldhouwer Alfred Heinrich Hüttenbach (1897-1960) en is op 17 mei 1931 door de Duitse filosoof en Spinozaonderzoeker C. Gebhardt aan de Stichting Domus Spinozana overgedragen. Het voetstuk is opgetrokken uit oude tegels gevonden in Domus..

Spinoza huurde in 1669 bij de kunstschilder van Spijck een zolderkamer om daar te wonen en te schrijven. Daar kookte hij zijn eigen potje. Hij zou daar ook de lenzen geslepen hebben, waardoor hij in zijn levensonderhoud voorzag. De  kamer is echter klein (2,5 x 4 met schuine wanden) Waarschijnlijk sleep hij zijn lenzen beneden in een achter-ruimte van het atelier van Spijck want Spinoza betaalde een forse huur: 80 euro het equivalent van 2 vette varkens. Spinoza maakte niet alleen grote en kleine lenzen maar ook complete microscopen en telescopen.

Op deze kamer stierf Spinoza n de middag van 21 februari 1677 Dat hij boven leefde wijst erop, dat hij niet is gestorven aan een longziekte die hem verzwakte. De bovenkamer kan niet worden bezocht. Dat is niet zo erg want hij is niet meer in de oude 17e eeuwse staat, zodat de bezoeker zich op het ogenblik geen goed beeld kan vormen van hoe de grote filosoof heeft geleefd.