Theologisch Politiek Traktaat
In 1670 publiceerde Spinoza zijn Theologisch-politiek traktaat (vaak afgekort als TTP, naar het Latijnse origineel). Dit gewaagde boek vormde een breuk met de traditionele kijk op de Bijbel en zette de gezagsverhoudingen op hun kop. Het werk is van grote invloed geweest op onze westerse manier van denken. Het gaat over de rol van de staat, de relatie tussen kerk en staat, democratie, vrijheid van meningsuiting en het gebruik van de Rede. Tijdgenoten stelden dat dit boek zou zijn gesmeed in de hel.
Vrijheid van denken, geloven en meningsuiting
De inhoud van Spinoza’s Theologisch-politiek traktaat is sterk van invloed geweest op onze staatsinrichting en samenleving. Volgens Spinoza oefenen autoriteiten hun gezag niet uit in naam van God, maar staan zij in dienst van de mensen waarover zij regeren. Ook staat volgens Spinoza het wereldlijke gezag boven het kerkelijk gezag. Spinoza vindt dat de theologie (en dus ook de kerk, synagoge of moskee) zich niet met staatszaken mag bemoeien. Een gewaagde bewering in de 17e eeuw, waarin religie en politiek nog sterk verweven waren. Niet voor niets zou het boek volgens sommigen dan ook zijn ‘gesmeed in de hel’.
Spinoza pleit in het Theologisch-politiek traktaat voor het gebruik van de Rede (het verstand), voor de democratie en voor een volledige vrijheid van denken, geloven en het uiten van eigen opvattingen. Dit zijn volgens de filosoof randvoorwaarden voor harmonie en vrede. Het waren uitzonderlijk moderne ideeën voor zijn tijd.
Nog steeds actueel
In de tentoonstelling komen zowel voor- als tegenstanders van de ideeën van Spinoza ‘aan het woord’. De tentoonstelling daagt uit om het gedachtegoed van Spinoza te spiegelen aan actuele maatschappelijke thema’s.
- Promovideo: Theologisch-politiek traktaat
- 350 jaar Theologisch-politiek traktaat: lezing door prof. dr. H. Krop
Eerdere tijdelijke tentoonstellingen