Het tragisch lot van Adriaan Koerbagh
In oktober 1669 overleed Adriaan Koerbagh in het Rasphuys in Amsterdam. Een jaar eerder was hij vanwege zijn ‘godslasterlijke geschriften’ veroordeeld tot een gevangenisstraf met dwangarbeid en in het Rasphuys opgesloten. Koerbagh voelde zich geroepen om het ‘Ligt’ van nieuwe inzichten op een radicale manier aan de man te brengen. Hij deed dat in het Nederlands met zijn vrijzinnige woordenboek Bloemhof en met zijn laatste boek, het filosofische werk Een Ligt Schijnende in Duystere Plaatsen.
Koerbagh streefde naar een brede verspreiding van de verlichtingsideeën. Dat heeft hij, nu 350 jaar geleden, met de dood moeten bekopen.
Het verhaal van Koerbagh
Deze expositie bracht voor het eerst de werken van Adriaan Koerbagh bijeen. Aan de hand van boeken, voorwerpen en afbeeldingen die inzicht gaven in de cultuurhistorische context werd het verhaal verteld van Adriaan Koerbagh, zijn leven en zijn denken.
In 1668 weigerde de Utrechtse drukker Johannes van Eede om de tweede helft van Adriaan Koerbaghs boek Een Ligt Schijnende in Duystere Plaatsen te drukken. Na een ruzie daarover met Adriaans broer Johannes, stuurde hij de eerste, reeds gedrukte helft naar de autoriteiten. Daarmee was het lot van de inmiddels al naar Culemborg gevluchte Adriaan bezegeld.
Bezoekers van de tentoonstelling konden, als symbolisch verzet tegen deze en andere belemmeringen van de verspreiding van het vrije woord, doorgaan waar de drukker gestopt is. Op een kleine drukpers konden zij steeds een volgende pagina drukken van Koerbaghs manuscript.
Publicaties
- Van Hannah Laurens verscheen ter begeleiding van de expositie een toegankelijk boekje over de filosofie van Koerbagh: De rede: bron van geluk voor iedereen.
- Download het tentoonstellingsboekje (pdf) van de tentoonstelling Adriaan Koerbagh (1633 – 1669): Eerherstel voor een Dwarse Denker.
Aandacht in de media
- Ter gelegenheid van de opening van de expositie gaf gastconservator Hannah Laurens een interview aan RTV Katwijk.
- Zondag met Koerbagh: Denk jij na wat je zegt? Video gemaakt door jongeren van de Zintuigfabriek. De Zintuigfabriek is een creatief centrum waar jongeren zich kunnen ontwikkelen en worden begeleid door een groep jonge, creatieve ondernemers.