Spinoza over macht en recht
Zondag 23 november organiseert de Amsterdamse Spinozakring zijn jaarlijkse Spinozadag.
Politiek in een tijd zonder illusies
Spinoza (1632-1677) werd geboren in een tijd van godsdiensttwisten en burgeroorlogen. Hij stamde uit een familie die was vervolgd door de Inquisitie; als gevolg van de Eerste Engelse oorlog ging het familiebedrijf ten onder; zijn boeken konden alleen anoniem verschijnen; zijn vriend Adriaan Koerbagh werd wegens radicale ideeën gevangengezet en overleed in het rasphuis. Met lede ogen moest hij in 1672 toezien hoe de gebroeders De Witt door het opgehitste volk werden vermoord. Voor Spinoza en zijn tijdgenoten was de wereld een gevaarlijke plek.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn wij gaan geloven dat we de gevaarlijke, oorlogszuchtige en onvrije wereld van Spinoza definitief achter ons hadden gelaten. Er was een internationale orde ontstaan die gebaseerd was op verdragen, de rechtsstaat beschermde de burger en een democratische verzorgingsstaat leek ervoor te zorgen dat iedereen het steeds beter kreeg. Uit die droom worden we nu ruw wakker geschud.
De naoorlogse wereldorde zien we voor onze ogen verkruimelen, de nietsontziende machtspolitiek van geopolitieke grootmachten dreigt allesoverheersend te worden, en demagogen trachten de geesten rijp te maken voor autocratische politiek. Meer dan ooit is het daarom zinvol te kijken naar Spinoza’s ideeën over macht en recht.
Nog altijd wordt hij regelmatig voorgesteld als een vriendelijke liberaal die volop aandacht vraagt voor individuele vrijheid, tolerantie en vrede. In werkelijkheid was Spinoza als het om politiek ging een bijzonder ‘harde denker’, die niet in termen van individuele rechten dacht, maar van macht. Recht was dat wat volgens de regels van de natuur gebeurde en in de Politieke Verhandeling schreef hij dat iemand ‘zoveel recht heeft als zijn macht strekt’. Maar tegelijkertijd was hij pleitbezorger van een vrije staat, waar de burgers niet door vrees worden geregeerd.
Wat waren Spinoza’s opvattingen over macht en recht, wat was volgens hem het doel van de staat en de taak van de overheid, en welke conclusies kunnen wij hieruit trekken met betrekking tot de huidige binnenlandse politiek en de snel wijzigende wereldorde?
Sprekers
Pooyan Tamimi Arab
Jorieke Manenschijn
Haroon Sheikh
Jan Pronk
Omar Chamnaoui en Jonathan Thomaes (Jonge Denkers)
Lotte Sarembe (muziek)
Maike van de Pavoordt (presentatie)
Meer informatie en aanmelden
Deze lezingencyclus wordt georganiseerd door Amsterdamse Spinozakring. Ga voor meer informatie over het programma en de sprekers, en aanmelden Spinozadag.nl.